1- احاطه کامل معلم به موضوع درس خود مهم ترین عامل موفقیت معلم این که به تمامی جوانب موضوع مورد تدریس خود بطور کامل مسلط ودر درس خود صاحب نظر باشد .در صورتی که معلم این شرط اساسی را دارا باشد میتوان امیدواربود که تمامی نقا ئص دیگررا برطرف نماید و یک معلم نمونه گردد . اما در صورت فقدان یا نقصان این شرط اساسی به هیچ وجه نمی توان کار تعلیم را به سطح مطلوبی رسانید.لازم به تذکر است که مطالعه کتابها ومجلات ومطالب مختلف مربوط به درس وکمک گرفتن از معلمین با تجربه ای که همان درس را قبلاتدریس کرده اند می تواند در این زمینه بسیار موثر باشد.
2.طرح درس – یک طرح درس خوب و کامل میتواند موجب تفهیم کامل اساسی مطالب هرموضوع درسی باشد .نکاتی که بایستی در طرح درس مورد توجه قرار گیرند عبارتند از : بیان ساده وروان و قابل فهم بودن برای همه دانش اموزان اجرای خوب معلم ( از نظر تن صدا و شوخیهای میان درس) روشن بودن مطالب مهمتر معین بودن مطالبی که باید حفظ شوند استفاده از مثالهای ساده و دارای وجه شبه قوی با موضوع درس . طرح درس باید طوری طراحی و اجراء شود که کلیه شاگردان مطالب اساسی را فرا گیرند و بتوانند انها را بازگو کنند.
3.ایجاد تمرکز حواس در کلاس چنانچه دانش اموزان در سر کلاس تمرکز حواس نداشته باشند نتیجه مورد نظر از درس گرفته نخواهد شد و مطالب بطور گسیخته در ذهن انان جای می گیرد .راههای ایجاد تمرکز حواس بطورخلاصه عبارتند از:
· جلوگیری از شلوغی کلاس وبه هم ریختگی کیف ها و کتابها
· راه رفتن معلم در کلاس وگاهی وقت نشستن بین بچه ها
· پرسیدن سئوالات کوتاه از شاگردان در وسط درس
· ترغیب دانش اموزان به یادداشت برداشتن
· تقسیم کردن نگاه بین کلیه دانش اموزان
· ناتمام گذاشتن افعال بعضی از جملات و تکمیل انها توسط دانش اموزان.
4.اقناع همه جانبه دانش اموزان __ شاگردان باید عملا بفهمندکه در روش علمی اثبات هر موضوع احتیاج به دلیل و رد ان محتاج مثال نقض می باشد و معلم را اسوه کامل در بر خورد منطقی با نظرات وپرسشهای علمی مختلف بیابند.علاوه بر آن معلم باید بتواند به پرسشهای دانش اموزان پاشخهای قانع کننده بدهد.
مثال :برای انکه حکم به راستی یا نادرستی گزاره(( تمام اعداد اول فردند)) کنیم با یک مثال نقض نادرستی ان اشکار می شود و مثال نقض منحصر به فرد در این مورد آنست که عدد 2 عدد اول است ولی فرد نیست و برای اثبات درستی یک حکم باید اثبات کرد که ان حکم همواره در کلیه موارد صادق است مثلا :(در تمام مثلثهای قائم الزاویه مجموع مربعات اضلاع برابر مربع وتر میباشد واین مطلب در مورد تمام مثلثهایی که یک زاویه قائمه دارند با حجت و استدلال قابل اثبات است .در مجموع نتیجه انکه اگر حکمی در مواردی چند صادق بود نمی توان نتیجه به درستی ان در تمام موارد گرفت .لذا اگر چه برای رد مطلبی تنها یک مثال نقض کافی است ولی برای اثبات درستی مطلب اوردن هزاران مثال نیز کافی نیست و اثبات درستی محتاج برهان منطقی می باشد .
5. ایجاد تحرک وشورواشتیاق بین دانش اموزان و جلب علاقه شدید انها به درس __ www.zibaweb.com
این کار ابتدا با یک طرح درس عالی واجرای موفق ان شروع میشود و انگاه با مطرح نمودن کاربردهای درس عجایب مربوط به درس ( بعضی از درسها دارای مطالب قابل توجه وعجیبی هستند که بیان انها میتواند موجب بر انگیخته شدن حس کنجکاوی و شگفت زدگی و جلب علاقه دانش اموزان به درس بشود )مطرح نمودن پرسشهای قابل توجه ودر اخربا دادن تحقیقات در موضوعات مختلف وارائه کنفرانسها و مقالاتی توسط دانش اموزان
ادامه می یابد .(البته باید توجه داشت که در کلاس وقت زیادی به کنفرانس وسئوال وجواب و غیره نگذرد باید از اتلاف وقت به هر صورتی جدا جلوگیری نمود ضمنا تکثیر بعضی از مقالات خوب برای تمامی دانش اموزان (با درج نام تهیه کننده ان ) کار بسیار مفیدی است.
6.وادار کردن دانش اموزا ن به تفکر __ گاهی اوقات پاسخ ندادن به بعضی از سئوالات و بیان پاسخ به نحوی بسیار دقیق می تواند موجب افزایش دقت دانش اموزان و ترغیب انان به تفکر و مداقه بیشتر در درس گردد و بدین ترتیب قوه ابتکار را در انان تقویت نماید .
7.کنترل تکالیف ___ در اثر کنترل دقیق تکالیف معلم از میزان علاقه مندی به درس دقت وسلیقه در انجام کارها و حتی روحیات دانش اموز شناخت بسیار خوبی پیدا میکند . علاوه بر ان کنترل تکالیف موجب قوام یافتن کار تدریس و فهمیدن این مطلب می شود که ایا مطالب درس برای دانش اموزان خوب جا افتاده است یا نهْ همچنین موجب میشد دانش اموزان تکالیف را با دقت بیشتری انجام دهند . کلا کنترل تکالیف به سه طریق انجام میگیرد:
...الف) کنترل اینکه همه دانش اموزان در کلاس دفترشان را اورده باشند __این کار در تمامی جلسات درس باید انجام شود و البته چون در حین قدم زدن معلم در کلاس وانجام شدن کارهای عادی کلاس (مانند دادن درس ویا حل تمرین ویا پرسش از دانش اموزان )انجام میشود لذا وقت خاصی صرف ان نمی شود .
...ب) کنترل دقیق تکلیف جلسه گذشته __این کار هر چند جلسه یک بار و بیشتر در مواقعی که تکالیف مهمتری به شاگردان میدهیم انجام می پذیرد .در این روش معلم تکالیف جلسه گذشته تمامی دانش اموزان را در سر کلاس ملاحظه میکند .البته معلم معمولا فقط یکی از سئوالات ویا تمرین ها را که از بقیه مهمتر است بعنوان شاخص در نظر میگیرد و جواب انرا کنترل می نماید .انگاه بدون اینکه شاگردان بدانند که او فقط همان یک سئوال را خوانده است نظر خود را راجع به کل تکلیف بیان میکند .یک نکته مهم ودر ظاهر بی اهمیت در هنگام دیدن تکالیف به این روش جلوگیری از شلوغ شدن کلاس است .راه علاج این موضوع این است که ابتدا برای این زما ن بیکاری شاگردان کاری را در نظر بگیریم مثلا چند تمرین متناسب با زمان دیدن تکلیف روی تخته بنویسیم وشاگردان شروع به حل ان بنمایند یا چند صفحه از متن درس را مشخص کنیم که انرا بخوانند و همیشه این احتمال وجود داشته باشد که بعد از دیدن تکالیف از ان چند صفحه پرسش کلاسی به عمل اید .یا کارهای دیگری که هر معلم ممکن است در نظر بگیرد .
...ج) کنترل کلی دفتر هر یک از دانش اموزا ن از نظر نظم زیبایی و صحیح بودن پاسخها ---- هر چند وقت یکبار باید دفتر های عده ای از شاگردان را جمع اوری کرد و در خارج از کلاس انهارا ملاحظه نمود .هدف اصلی در این نوع کنترل این است که معلم ببیند ایا پاسخهای پرسشها و تمرینات مهم که در کلاس قبلا تصحیح شده اند در دفترهای شاگردان نیز تصحیح و تکمیل شده اند یا نه واین کار بسیار مهم است چرا که دانش اموزان برای درس خواندن احتیاج به یک منبع مطالعه کامل و صحیح دارند واین منبع چیزی جز دفتر انها نیست .معلم باید در ابتدای سال بر روی این مطلب بسیار مهم یعنی تصحیح و تکمیل دفتر در کلاس بسیار تا کید کند .پس از کنترل دفتر بی مناسبت نیست که با نوشتن یکی دو جمله در دفتر هر دانش اموز وضعیت کلی دفتر را برای او تشریح کنیم .این جملات بدیل این که به طور کتبی در دفتر نوشته می شوند لازمست که هرگز توهین امیز و...نباشند و چنانچه تذکر شدید اللحنی لازمست میتوان به صورت شفاهی دانش اموز را خواست وبا او صحبت نمود .
پس از کنترل دفاتر (به هر کدام از طریق که ذکر شد)باید بع نوعی ارزشیابی همراه با تشویق ویا مواخذه انجام شود تا کنترل ((نمود ))پیدا کند .البته روشهای هر معلمی در این موارد اختصاص به خودش دارد امایکیاز روشهای تجربه شده در مورد دانش اموزانی که دفتر همراه ندارند یا تکلیف خود راننوشته اند ویا به هر نحوه دیگری در کارشان نقضی مشاهده میشود شیوه سئوالات جبرانی است بدین ترتیب که معلم از دانش اموز می خواهد که تعداد معینی سئوالات ویا تمرینات ازیک قسمت مشخص درس طرح کند وانگاه پاسخ انها را بنویسد وبه معلم بدهد .از مزایایاین روش این است که از معلم وقت زیادی نمی گیرد ودر عین حال برای دانش اموزان بسیار مفید است در ضمن جنبه بیکاری ندارد و شخصیت انها را هم خرد نمی کند . برای اینکه سطح سئوالات جبرانی پایین نباشد معلم می تواند پس از مطالعه سئوالات تعیین کند که مثلا سه تای انها خوبست ویکی دو تایش خوب نیست وباید دو سئوال دیگر طرح کنی وبیاوری .یک نکته قابل ذکر این است که حتما باید اسامی شاگردانی را که باید سئوال جبرانی بدهند وتعداد سئوالات تعیین شده انها را در لیست یاد داشت نمود که بعدا فراموش نشود!
8__ وضع نکردن مقررات دست وپاگیر تا جایی که به اساس تدریس و تفهیم درس لطمه نمیزند ______ مانند سئوال نکردن در میان درس (یعنی اینکه به شاگردان تکلیف کنیم که هیچ کس حق پرسش میان درس را ندارد ) چگونه تکلیف نوشتن ، چگونه تزیین نمودن دفتر ، چگونه یادداشت برداشتن در سر کلاس ، چند برگ بودن دفتر واز همه مهمتر تحمیل نمودن جملات راه حلها و مثالهای کلیشه ای واز پیش تعین شده به دانش اموزان که هر نوع اوری وابتکار را از بین میبرد .(البته مقررات ذکر شده در فوق کلی نیست ودر هر درس نظر خود معلمین نافذ میباشد )
9—پرسشهای کلاسی --- پرسشهای عمومی کلاسی که از مطالب درسی جلسه قبل ویا حداکثر دو جلسه قبل گرفته میشوند در اموزش درس به شاگردان واشنا نمودن انها با نوع سئوالات امتحانی بسیار موثر است واضطراب انها از امتحان را نیز کاهش میدهد .
در اینجا فقط به ذکر چند نکته در مورد پرسشهای کلاسی بسنده میکنیم :
الف ) بهتر است زمان پرسش کوتاه باشد .
ب) شاگردان از قبل خبر داشته باشند که پرسش کلاسی دارند
ج) یا اسان باشد یا متوسط (هر گز سخت نباشد )
د) بیشتر پرسشها از مطالبی باشد که مرتبط باکتاب است .
ة ) حجم درسی که پرسش از ان به عمل می اید کم باشد
و) تعداد سئوالات هر پرسش کم وتعداد کلی پرسشهای کلاسی زیاد باشد .
ز) پرسش حتما در ابتدای ساعت درس بعمل اید (تا اضطراب ناشی از ان تمام شود.
ح) اگر ممکن است پاسخ های غلطتوسط خود دانش اموزان تصحیح(منظور پاسخ درست دادهشود تا حواس همه جمع شود)
ط) حتما به نحوی درنمرات اصلی تا ثیر داده شود (لاز م است که از این مطلب دانش اموزان مطلع باشند )
10___امتحانات رسمی ___امتحان برای تعیین میزان کوشش دانش اموزان و همچنین برای تعیین میزا ن موفقیت معلم در تفهیم مطالب درسی برگزارمی شود .یک امتحان خوب میتواند مقدار بسیار زیادی از بار اموزش را نیز به دوش بکشد .
در نظر گرفتن نکات زیر در امتحانات بسیار موثر خواهد بود :
الف) مدت زمانی را که معلم میخواهد برای رفع اشکال پس از امتحان اختصاص دهد بهتر است صرف طراحی یک امتحان دقیق وبی اشکال کند
ب) سئو الات روشن و واضح باش دوابهامی نداشته باشد یعنی دانش اموز دقیقا بداند که از او چه خواسته ایم تا دچار سر درگمی و اضطراب در جلسه امتحان نشود .
ج) توزیع سئوالات بین تمامی قسمتهای درس متعادل باشد واز قسمتهای مهم سئوالات بیشتری بیاید . در ضمن حجم درسی که از ان امتحان میگیریم کاملا برای شاگردان روشن باشد .
د) از سئوالات خود دانش اموزان نیز در امتحان با ذکر نام انها استفاده شود(از سئو الات جبرانی ویا سئوالات جالبی که سر کلاس مطرح می شوند )
ح) تعدادسئوالات امتحان کم وبارم هر یک زیاد نباشد .
و) سئوالات به ترتیب از ساده به سخت نوشته شوند تا شاگردان روحیه خود را نبازند .
ز) تعداد سئوالات متناسب با وقت باشد .امتحان نه کوتاه برگزار شود و نه خیلی طولانی .
خ) حضور معلم در سر جلسه امتحان موجب دلگرمی دانش اموزان و گاهی اوقات موجب جلوگیری از اشتباه در فهم بعضی از سئوالات ویا اشکالات احتمالی ورقه می شود .
ط) تصحیح دقیق وسریع ورقه ها در نتیجه کار معلم بسیار موثر است وباید ورقه ها طوری تصحیح شوند که شاگردان حق اشکال گرفتن به ورقه را نداشته باشند چون این کار مضرات زیادی دارد .ضمنا بهتر است که معلم ورقه ها را شخصا تصحیح نماید چون در این صورت شناخت بسیار خوبی از سطح علمی دانش اموزا ن و نوانا ییهای فردی انها به دست خواهد اورد .مثلا میزان دقت توانایی در جمله سازی و رساندن مطالب میزان هوش واستعداد وابتکار و کلا نقاط ضعف وقوت تک تک دانش اموزان برای معلم روشن خواهد شد .
ی) باید امتحانات متوالی طوری طراحی شوند که شاگردان همیشه بین حالت خوف ورجائ باقی بمانند .این کار با گرفتن امتحانهای بسیار ساده و مشکل ومتناوب امکان پذیر است .البته پرسشهای کلاسی هم میتوانند در این زمینه کمک شایانی بنمایند .
ک) بعضی از عوارض طرح بد سئوالات ویا بد تصحیح شدن اوراق امتحانی به طور خلا صه از این قرار است : شلوغی بعدی کلاسها اعتراض وتجری شاگردان اتلاف وقت برای پاسخگویی به اشکالات سلب اعتماد شاگردان از معلم وبد بینی انها نسبت به او بدبینی و احساس تنفر نسبت به درس احساس حق به جانب بودن وتضییع حق و از همه ممهمتر خرابی امتحان که عمومی شد حرمت نمره کم از بین میرود . بعد از امتحان و تصحیح اوراق بایستی بررسی دقیق انجام شود وثمره کار مشخص گردد .مثلا چنانچه در قسمتهایی از درس بیشتر دانش اموزان ضعیف هستند ان قسمت دوباره تکرار شود . در ضمن باید توجه داشت که نمه های امتحانی همان طور که نمایش دهنده چگونگی کاردانش اموزان است نشان دهنده کیفیت کار معلمین نیز می باشد
